Hilandarski posedi i metosi u jugozapadnoj Srbiji (Kosovu i Metohiji)

(Bez pisanog odobrenja autora tekstova nije dozvoljeno preuzimanje sadržaja portala www.hilandar.info u komercijalne svrhe. Za detalje sadržaja i upite pišite na email: njonic@yahoo.com. Zakon o autorskom i srodnim pravima 2009,2011,2012.)// dec.2013

 U oblasti Metohije Hilandar je imao 72 naselja i 3 vlaška katuna, a u oblasti Kosova 24. Pa je hilandarski manastirski feudalni posed bio najveći od svih drugih u srednjovekovnoj Srbiji.

Danas jedno od značajnijih dela na ovu temu su i  

Više na: Srednjovekovni posedi manastira Hilandara na Kosovu i Metohiji  i 

Više na: Kruševska metohija, Hilandarski posed u Hvosnu autora Srđana Mladenovića, 

Crkveni posedi na Kosovu i u Metohiji u srednjem veku obuhvatali su značajan deo teritorije današnje  jugozapadne Srbije - AP Kosovo i Metohija. Gotovo svi značajniji manastiri srednjovekovne Srbije imali su svoje posede na Kosovu i u Metohiji.

Domaći izvori nam govore da je prve posede na teritoriji pokrajine dobio manastir Hilandar. Osnivačkom poveljom manastira Hilandara, nastaloj u drugoj polovini 1198. godine započelo je stvaranje hilandarske baštine ili vlastelinstva. Hilandaru se daruju 9 sela u Prizrenskoj župi (oblasti) sa'' paricima'', odnosno potčinjenim zemljoradnicima koji su živeli u tim selima, zatim se daju i dva vinograda i 4 pčelinjaka u toj oblasti i još neke darovi izvan nje (Hotačka metohija). Uvećanje hilandarskog vlastelinstva nastavljeno je za vreme Stefana Nemanjića. Stefan Nemanjić je Hilandaru darovao1200 /1201. godine 11 sela, jedan trg i jednu planinu, u Hvosnu (Kruševska metohija). Darivanja Hilandaru posedima na Kosovu i Metohiji nastavila su se sve do vremena kneza Lazara. U njegovo vreme hilandarsko vlastelinstvo je posedovalo 29 naselja. Dodamo li ovome i 5 naselja oko Kosorića, onda je to 34 srednjovekovnih naselja u Kruševskoj metohiji i dva sela u susedstvu, ukupno 36 naselja i jedan vlaški katun  (Petrčani).  Pored ovih poseda, manastir Hilandar je posedovao i druge veće celine zemlje zajedno sa naseljima i brdima koje su činila sledeće metohe: Prizrenska metohija, Dobruštanska metohija, metohija Sv. Petra Koriškog, Kosorićka metohija, metohija Sv. Arhangela u Drenici, Lipljanska metohija i Novobrdska metohija.

Tako je u oblasti Metohije Hilandar imao 72 naselja i 3 vlaška katuna, a u oblasti Kosova 24. Pa je hilandarski manastirski feudalni posed bio najveći od svih drugih u srednjovekovnoj Srbiji.

Srpski kralj Stefan Dragutin (1276–1282) hilandarskom poveljom određuje da ljudi njegove „prizrenske metohije: čuvaju stražu na moru na pristaništu” i istovremeno dodeljuje selo Lokvicu više Prizrena svetoj Bogorodici Svetogorskoj – Hilandarskoj.

Veliki srpski župan Stefan Nemanja poklonio je 1198. godine manastiru Hilandaru Veliko-hočki metoh sa devet sela, planinom, vinogradima i pčelanicima svojom poveljom koja je nestala u Prvom svetskom ratu kada je opljačkana Narodna biblioteka Srbije. /D. Medaković: Vraćanje raskućene srpske duhovne baštine. „Danica” 2005, 82/ To su sela: Neprobišta, Momuša, Slamodraža, Retivlja, Trn’je, Retivštica, Trnovac, Hoča i druga Hoča (sada Velika i Mala Hoča), Trpeze, Dabšor i Goliševa. Imena sela su srpska osim dva verovatno vlaška (Momuša i Dabšor).

Stefan Prvovenčani, veliki župan srpski (1196–1217) i kralj (1217–1227) potvrđuje darove svoga oca Nemanje manastiru Hilandaru i dodaje sela srpskih imena, a u to vreme i srpskog stanovništva: „Đurđevik, Petrovik, Kruševo, Knina, Rubač Potok, Drenik, Grebnik, Govan, Zaljut, pa Videlje i Belčišta sa Gornjim Vranićima, planinu Dobri Doli, trg Kninac i vinograda dva…”.Posed se nalazio s obe strane Belog Drima, ušća Kline i Pećke bistrice, a objedinjeno je nazvan kao Kruševski metoh. Povelja je izdana 1200/02. godine. Stefan Prvovenčani je napisao i Žitije sv. Simeona, svog oca Stefana Nemanje, koje se čuva u pariskoj Nacionalnoj biblioteci.

Kralj Vladislav (1234–1243) sin Stefana Provenčanog daruje Hilandaru „Videv zapisanije dedino mi i ot’čino … pridah selo Vraniće”.

Kralj Milutin (1282–1321) potvrđuje 1282. godine priloge svoga dede i oca manastiru Hilandaru i daruje nova: sela Labićevo i planinu Koznik kod Orahovca u Metohiji.

Srpski knez Lazar Hrebeljanović (1329–1389) pored Moravske Srbije bio je i gospodar Hvosna, Kujavče i Metohijskog Podgora sa manastirom Studenicom Hvostanskom. Knez Lazar nastavlja tradiciju Nemanjića, pa je hilandarskoj Sabornoj crkvi dozidao spoljnu pripratu poznatu pod nazivom „Lazareva priprata”. Hilandarskoj bolnici darovao je 1379. godine selo Jelašnicu u Hvosnu koje je držao Gradislav Tepčija, crkvu u selu i njegove zaseoke: Đurđevik, Resnik, Slatina i druge.  Sledeće 1380/81. godine knez Lazar darovao je manastiru Sv. Pantelejmona u Svetoj Gori crkvu Svetog Spasa u Hvosnu kod manastira Studenice Hvostanske.

Gospođa Mara Branković sa sinovima Grgurom, Đurđem i Lazarom priložila je bolnici manastira Hilandara 100 unči od trga u Velikoj Hoči svojom darovnicom od 15. oktobra 1406. godine.

Sveti Arhanđel Mihail je manastir u ruševinama. Upisan je u Pećkoj eparhiji. Imao je veliki posed, naročito u šumama. Nije utvrđeno gde se bliže nalazio. Ruski konzul u Prizrenu Jastrebov, zabeležio je: „na pola sata hoda od Sopiniča je crkva Sv. Arhanđela u ruševinama”. Selo Sopinič je sadašnje selo Sopnić u Podrimlju, udaljeno 8-9 km zapadno od Orahovca. Selo se pominje u povelji patrijarha Save IV 1361. godine kojom potvrđuje dar čelnika Miloša Povića manastiru Hilandaru.

Biluša – manastir Sv. Dimitrija se nalazio na pribrežju Prizrenske bistrice, udaljen 7 km jugozapadno od Prizrena. U povelji kralja Milutina iz 1308/09. godine upisan je „manastir Sv. Dimitrija u Biluši sa selom i zaselijem i vsemi pravinami”, priložen hilandarskom pirgu u Hrusiji. Car Dušan je 1348. godine taj dar potvrdio. Posle dolaska Turaka o manastiru nema vesti.

Videnje, manastir Sv. Simeona, iščezao. Upisan je u turskom defteru 1485. godine. Videnje (Vidanje) je i danas sačuvalo svoj stari naziv i nalazi se u dolini Belog Drima, 3-4 km zapadno od Kline. Župan Stefan Nemanjić ga je 1200–1202. godine priložio manastiru Hilandaru. To su potvrdili kralj Milutin 1282–1298. godine i car Dušan 1348. godine.

Manastir Sv. Nikole u Dobrušti, na obali Belog Drima. U selu udaljenom 14 km jugozapadno od Prizrena, pominje se manastir Sv. Nikole u povelji kralja Stefana III Dečanskog, izdatoj 1326. godine. Njegov sin, car Dušan je sa tri povelje, izdate 1334, 1348. i 1355. godine, manastiru Sv. Nikole u Dobrušti darovao sedam sela i planinu Koritnik i sve zajedno sa manastirom priložio svetogorskom manastiru Hilandaru. Dolaskom Turaka 1455. godine manastir je opusteo i nestao.

Manastir Sv. Đorđa u selu Uložištima (Ulitištima). Kralj Milutin i njegov sin Stefan Dečanski su Selište svog vlastelina Milše darovali Radoslavi, Milšinoj udovici, a ona potom manastiru Hilandaru. Ovaj dar je potvrdio kralj Dušan svojom poveljom 1336/37. godine. Milšina selišta su se nalazila na mestu sadašnjeg sela Milanović kod Orahovca.

Zočište je nekadašnje staro srpsko selo udaljeno 5 km od Orahovca. Kralj Milutin 1282. godine potvrđuje priloge svoga dede i oca manastiru Hilandaru i dodaje, između ostalog, i polovinu vinograda u Želčištima, današnjem Zočištu. U povelji Stefana Dečanskog iz 1327. godine, kojom daruje manastiru Hilandaru imanja i određuje njihove međe, pominje i crkvu Sv. Vrača u Zočištu.

Manastir Paskalica sa crkvom posvećenom Vaskrsenju Gosodnjem, nalazio se u ravnici zvanoj Vaganište, udaljen desetak kilometara istočno od manastira Budisavci kod Peći. Pominje se u povelji kralja Stefana Dečanskog kojom određuje međe manastira Hilandara koje idu, između ostalih, „putem pećskim više Paskalice”. Do tridesetih godina HH veka bili su očuvani ostaci crkve sa delovima fresaka i delovima bočnih kula zvonika na zapadnom pročelju.

Resnik je sada čisto albansko selo u planinskom delu Prekoruplja, udaljeno 10-11 km jugoistočno od Kline. Pominje se pod istim imenom u Dečanskoj hrisovulji 1330. godine kao selo tadašnjeg Dečanskog vlastelinstva. Knez Lazar je 1380. godine selo poklonio bolnici manastira Hilandara. UDečanskom pomeniku, vođenom od 1595. godine do HVIII veka upisani su Srbi poklonici i darodavci iz Resnika. U selu se nalaze ostaci crkve Presvete Bogorodice. U HH veku Srbi su crkvu zvali Sveta Petka i smatrali da je bila manastir.

Isposnice Kaluđerski krš („Guri kaluđerit” na albanskom ), nalaze se na Brutskoj planini iznad sela Biluše u Opolju, udaljenog 7 km jugozapadno od Prizrena. Selo Bilušu je kralj Milutin 1308. godine priložio hilandarskom pirgu Hrusija u Svetoj Gori. Isposnice se nalaze na platou planine međusobno povezane stazom. Na gornjem platou je isposnica u steni. Na donjem podzidanom platou su očuvani ostaci crkve mestimično visoki i do 1,50 m.

Prizren se prvi put pominje u povelji vizantijskog cara Vasilija II kao sedište prizrenskog episkopa. U granice srpske države je uključen u vreme Stefana Nemanje, ali ga je vizantijska vojska povratila 1204. godine. Srpski kralj Stefan Prvovenčani ga je 1219. godine ponovo priključio Srbiji. Od tada Prizren napreduje. Srpski kralj Stefan Dragutin (1276–1282) priložio je manastiru Hilandaru crkvu Sv. Dimitrija u Prizrenu koja je postojala na mestu današnje katoličke crkve Sv. Bogorodice. Kralj Milutin je 1307. godine podigao crkvu Bogorodice Ljeviške kao prestolnu crkvu Prizrenske episkopije. Kralj Milutin je u Prizrenu podigao i drugu crkvu Sv. arhiđakona Stefana uz koju se nalazila i bolnica.

Banjica je selo na severnim padinama planine Kosmače udaljeno 5-6 kilometara zapadno od opštinskog središta Glogovac u Drenici. Vuk Branković sa bratom Grgurom priložio ga je svetogorskom manastiru Hilandaru. U turskom popisu Oblasti Brankovića iz 1455. godine upisano je 30 srpskih domaćina sa popom Radihnom. To ukazuje da je tada u selu postojala crkva. Očuvano predanje kaže da je bila posvećena Sv. Savi. U selu je do aprila meseca 1941. godine živelo 10 srpskih porodica koje su tada proterane. Posle oslobođenja 1945. godine nekoliko porodica se vratilo na svoja imanja, ali su se od 1980. do 1990. godine sve iselile. U selu postoji albanski naziv Crkvene njive – „Arat e kišes”.

Bela Crkva je selo u ravnici pored Belog Drima, udaljeno 6-7 km jugozapadno od Orahovca. Pod istim imenom pomenuto je u Dečanskoj povelji kralja Stefana Dečanskog iz 1327. godine, kojom selo daruje manastiru Hilandaru u Svetoj Gori. 

Belo Polje je staro selo udaljeno 2 km južno od grada Peći. Najstariji pomen sada je u povelji kralja Stefana Dečanskog iz 1327. godine, kojom daruje metohijska sela manastiru Hilandaru i za određivanje međa između ostalih imenuje i starinika Hrnju iz Belog Polja. 

Biluša. Selo je u dolini Prizrenske bistrice udaljeno 7 km jugozapadno od Prizrena. Srpski kralj Dragutin darovao je manastiru Hilandaru vinograd u selu Biluši. Njegov brat i naslednik, kralj Milutin je 1308/9. godine priložio hilandarskom pirgu u Hrusiji „manastir Sv. Dimitrija u Biluši s selom i zaselijami i vsemi pravinami”. Car Dušan je 1348. godine to i potvrdio. Srbi darodavci iz Biluše pominju se i u Pomeniku manastira Sv. Trojice u Mušutištu 1465. godine. 

Bistražin je selo na desnoj obali reke Ribnika (Erenika) kod Švanjskog mosta, udaljeno 8 km istočno od Đakovice. Pominje se u Svetoarhanđelovskoj poveljicara Dušana 1348. godine i kasnije, 1361. godine u povelji cara Uroša. Čelnik i gospodar Zvečana, Miloš Pović darovao je 1361/62. godine hilandarskoj metohiji u Velikoj Hoči četiri sela, među kojima i selo Bisažinci, sadašnji Bistražin. U turskom popisu iz 1571. godine pominje se kao Bisažina.

Brezna je selo u šarplaninskoj župi Opolje, u podnožju planine Koritnik, udaljeno 7 km severno od Dragaša. Srpski kralj Stefan III Dečanski celu župu Opolje i deo župe Gore darovao je 1326. godine Episkopiji prizrenskoj, hramu Bogorodice Ljeviške. Sledeće, 1327. godine Stefan Dečanski je manastiru Hilandaru u Svetoj Gori priložio susedno selo Plava, na Brezni. 

Brestovac se tri puta pominje u Dečanskim i Arhanđelovskoj povelji Stefana Dečanskog i cara Dušana.

Prvi Brestovac je u porečju Ribnice (Erenika) udaljen 10-11 km zapadno od Đakovice. Upisan je kao Brestovac zajedno sa zaseocima Ponoševac, Popovci i Smolica u Trećoj dečanskoj povelji.Drugi Brestovac je upisan 1348. uSvetoarhanđelovskoj povelji. To je sadašnje selo pored Belog Drima, 5 km južno od Orahovca. U njegovim međama se pominje crkva Sv. Ilije, prema selu Zerzevu (Zrze). Treći Brestovac je Stefan Dečanski zajedno sa nestalim selima Izbište i Komanovo Selište priložio manastiru Hilandaru. U njegovim međama upisana je crkva Sv. Georgija, koja nije sačuvana. Drugi i treći Brestovac su upisani i u turski popis PZ 1571. godine.

Veliki Đurđevik je selo u Prekoruplju, udaljeno 5 km severoistočno od Kline. Stefan Nemanja, veliki župan 1200/01. godine, priložio ga je manastiru Hilandaru zajedno sa još deset sela koja su sačinjavala osnovni hilandarski posed u Hvosnu. Stefan Nemanjić, kasniji kralj Prvovenčani, potvrdio je taj očev prilog. Kralj Milutin je dvema poveljama iz 1282. i 1302. godine potvrdio taj prilog. I knez Lazar je 1379/80. godine, između ostalih sela, hilandarskoj bolnici darovao Mali i Veliki Đurđevik.

Velika Hoča je jedno od najstarijih i najvećih srpskih sela u pitomoj Metohiji i Podrimlju. Nalazi se u bogatom orahovačkom vinogorju, udaljena 5-6 km jugoistočno od Orahovca. Ona nosi praslovensko ime, poznato u svim slovenskim jezicima od Slovenije do Rusije.

Velika Hoča se prvi put u srpskoj istoriji pominje 1198. godine u povelji srpskog velikog župana Stefana Nemanje koji njome osniva Hotičku metohiju sa osam okolnih sela i daruje je manastiru Hilandaru u Svetoj Gori. (Povelja se sada nalazi u Nacionalnoj biblioteci u Parizu.) Svi Nemanjini potomci, kraljevi i carevi od kralja Uroša I (1243–1276), kralja Milutina (1282–1321), kralja Stefana Dečanskog (1321–1331) potvrđuju darove, a car Dušan, 1348. godine, dodeljuje nove, među kojima i crkvu Svetog Nikole u Hoči.

Veliko Kruševo se nalazi u dolini i na desnoj strani Belog Drima, udaljeno 6-7 km severozapadno od Kline, ili 23 km istočno od Peći. Veliki župan Stefan Nemanja poklonio je 1200/01. godine posed od 11 sela manastiru Hilandaru u Svetoj Gori čije je središte bilo selo Kruševo. U povelji kralja Stefana Prvovenčanog pominje se kao glavno selo hilandarskog poseda u Hvosnu, a zatim u poveljama kralja Milutina iz 1282. i 1309, kralja Stefana III Dečanskog 1328–1330. i cara Dušana iz 1348. godine.

U podu stare crkve Vavedenja Bogorodice sačuvana je nadgrobna ploča sa natpisom „rabe Marene” narodnim imenom Negoslave, majke srpskih istorijskih ličnosti, kneza Vojislava i ćesara Vojihne iz druge polovine HIV veka. U selu i na groblju kod crkve postoje dva stoletna hrasta. Na temeljima stare crkve, Srbi iz Kruševa i susednog sela Berkova, sagradili su 1980/81. godine novu crkvu.

Videnje, Vidanje je selo u dolini Belog Drima, udaljeno 3-4 km zapadno od Kline. I ovo selo spada u „Kruševsku metohiju” koju su Stefan Nemanja i njegovi potomci darovali manastiru Hilandaru. U turskom popisu iz 1485. godine upisano je kao Vodojine (Videnje) sa 15 srpskih kuća. 

Vranići u Hvosnu. Veliki župan Stefan Nemanja je septembra 1200/01. godine darovao manastiru Hilandaru 11 sela u dolini Belog Drima, među kojima i zaselak Belčišta Gornji Vranići. Kralj Vladislav (1234–1243) je tom posedu dodao i Donje Vraniće. Ni jedno selo sada ne postoji samostalno nego su se utopila u susedna sela.

Vrbnica je albansko selo na levoj obali Belog Drima, udaljeno oko 15 km zapadno od Prizrena. Selo se pominje pod istim imenom u povelji kralja Dušana manastiru Sv. Nikole u Dobrušti, izdatoj 1335. godine, a potom 1348. godine car Dušan ga je priložio manastiru Hilandaru i oko 1355. godine ponovo vratio Sv. Nikoli u Dobrušti.

Vrbovac je dreničko selo udaljeno 7 km severno od Glogovca. USvetostefanskoj povelji kralja Milutina pominje se 1314. godine Vrbovac zajedno sa okolnim selima. U povelji Vuka i Grgura Brankovića, izdatoj 1365. godine, manastiru Hilandaru priložen je i Vrbovac. U sada albanskom selu postoje mikrotoponimi Kiša – Crkva, Kroni Kišes – Crkveni izvor, sada u dvorištu albanske kuće i Arat te Kišes – njive kod Crkve. Albanski rod Glarevci razorili su staru crkvu, a od crkvenog materijala sazidali svoje kuće i zauzeli crkvena imanja. U turskom popisu Oblasti Vuka Brankovića iz 1455. godine upisana su dva sela Vrbnica. U oba sela su upisani popovi Vlk, Bogoslav i Arsenije, što svedoči o postojanju crkve.

Godance je dreničko selo koje se nalazi 8 km severoistočno od Glogovca. Vuk Branković, sa braćom Romanom i Grgurom, priložio je manastiru Hilandaru selo Hudince, današnje Godance. U turskom popisu Oblasti Vuka Brankovića iz 1455. godine, upisano je kao selo Godance sa 30 srpskih poreskih obveznika i popom Radislavom. U Patrijaršijskoj biblioteci u Beogradu čuva se stara knjiga Zbornik žitija koju je 1676. godine pisao pop Nikodim iz Godanca. U selu je u HV i HVII veku postojala srpska crkva. I danas u selu postoji albanski naziv „Ljugu i Priftit” – Popov Lug.

Golem kamen je pećina-isposnica na istočnoj strani okomite litice vrha Bulec (1650 m), udaljena 7-8 km jugoistočno od Prizrena. Bulec se pominje kao granični vrh u povelji cara Dušana iz 1355. godine, kojom je metoh crkve Sv. Petra u Koriši priložen manastiru Hilandaru. Isposnica Golem kamen je poznata po narodnom predanju da su monasi manastira Svetih arhanđela, zadužbine cara Dušana, u ovu pećinu-isposnicu, po padu Prizrena pod tursku vlast 1455. godine, preneli manastirsku riznicu sa krunom cara Dušana, i sakrili je u posebno uklesanu skrivnicu u steni pećine. Isposnica je zakonom zaštićen spomenik kulture.

Gornje Obrinje je dreničko selo udaljeno 11 km zapadno od Glogovca. Današnje polje Mučivare u Obrinju bilo je zasebno selo, koje je Vuk Branković priložio 1365. godine manastiru Hilandaru. U turskom popisu Oblasti Brankovića 1455. godine upisano je selo Malo Obrinje sa 56 srpskih domaćinstava i popom Bogoslavom, što ukazuje da je tada postojala u selu crkva. 

Gornji Petrič je metohijsko selo udaljeno 17 km jugoistočno od Peći. Pominje se kao selo Petriče u poveljama kralja Milutina iz 1282. i 1298. godine i u povelji kralja i cara Dušana 1348. godine, kojima su selo darovali manastiru Hilandaru. U turskom popisu iz 1485. godine upisana je Dolina Petrič (Donji Petrič) sa 28 kuća čiji domaćini nose svi srpska imena. 

Grabac je srpsko selo u Prekoruplju, udaljeno 8 km severno od Kline. Pominje se kao zaselak Jelašnice (današnje Jošanice) Gradislava Tepčije, teritorijalnog gospodara. Zaselak je knez Lazar 1380. godine darovao bolnici manastira Hilandara u Svetoj Gori. 

Grebnik je selo u Prekoruplju, na levoj strani Belog Drima, udaljeno 5 km jugoistočno od Kline. Pominje se u povelji kralja Stefana Prvovenčanog kojom je 1200–1202. godine darovao manastiru Hilandaru Kruševsku metohiju sa 12 naselja, među kojima je i Grebnik, trg Kninac i planina Dobri dol. Sva ova naselja su srpskih imena i u to vreme i srpskog stanovništva.

Guđevica je bila crkva u okolini nestalog sela Izbišta kod Velike Hoče u Metohiji. Guđevica se pominje 1327. godine u povelji Stefana Dečanskog izdatoj manastiru Hilandaru, u međama sela Izbišta i Komanovog Selišta kod zaseoka Leskovac. Komanovo Selište je nestalo, verovatno je na njegovom mestu osnovano drugo naselje.

Deič je selo u Metohiji udaljeno 1,5 km jugozapadno od gradića Klina. Zajedno sa susednim današnjim Novim Selom (Zaimovo) pominje se u povelji cara Dušana datoj 1348. godine manastiru Hilandaru.

Dobrodol je nestalo selo u Metohiji. Jedini sačuvani pomen o njemu je zapis iz 1640. godine o crkvi Sv. Jovana u njemu. Moguće je da su se i selo i crkva nalazili na planini Dobri doli, severoistočno od Orahovca. Planinu Dobri doli je darovao Hilandaru kralj Stefan Prvovenčani (1217–1227).

Dobrodoljane je selo na južnim padinama Milanović planine, udaljeno 7 km severoistočno od Suve Reke, odnosno 20 km severno od Prizrena. Godine 1327. kralj Stefan Dečanski darovao je manastiru Hilandaru i drugu polovinu sela Dobrodoljana pošto je prvu polovinu bio darovao još kralj Uroš I (1243–1276). Despot Stefan Lazarević je 1454. godine odredio Stjepoša i Ivanka iz Dobrodoljana za porotnike-sudije koji su određivali međe između sela Hoče i Jančišta, metoha manastira Hilandara. U turskom popisu iz 1591. godine selo je upisano kao Dobrodoljan u nahiji Hoča. Upisan je 51 poreski obveznik među kojima i dva popa: Nikola i Avram. Sva imena upisanih, kako lična tako i očeva, su srpska, osim trojice muslimana, koji drže baštine umrlih domaćina Srba: Hajdara, Ahmeda i Đona sina Miloševog. (Sl. antiminsa…)

Dobrušta je selo na levoj strani Belog Drima udaljeno 14 km jugozapadno od Prizrena. Pominje se kao Dobrušta 1326. godine u povelji kralja Stefana Dečanskog kojom daruje sela i daje povlastice Episkopiji na Leviši u Prizrenu (Bogorodici Ljeviškoj). U povelji kralja Dušana, izdatoj 1332–1334. godine, stoji da je tada još kralj zatekao zapuštenu i razorenu crkvu u Dobrušti i na njenom mestu podigao hram Sv. Nikole. Godine 1348. i 1355. novu crkvu sa vlastelinstvom od sedam okolnih sela car Dušan je darovao manastiru Hilandaru. Upadom Turaka 1455. godine crkva i manastir su opusteli i od tada počinje njihovo propadanje. Na brdu Šen Kolj (Sveti Nikola) ima ostataka od tesanika i tvrdog kamena pa se smatra da je tu bio manastir i crkva Sv. Nikole.

Dolac je selo u Prekoruplju, udaljeno 2 km južno od opštinskog središta Kline. Srpski kralj Milutin ga je svojim poveljama od 1282. i 1298. godine priložio manastiru Hilandaru. Car Dušan je 1348. godine to potvrdio. U turskom popisu Oblasti Vuka Brankovića 1455. godine, Dolac je bio središte turske nahije Dolci sa 15 sela i trgom Dolci. U selu Dolce bilo je upisano 28 srpskih domaćina i udovica. Srpski patrijarh Pajsije, 1620. godine obnavlja manastir Dolac. Na bregu iznad sela je bila crkva Sv. Vavedenja, u narodu poznata kao Sveta Prečista. U crkvi su bila sačuvana dva sloja fresaka: stariji iz HIV veka i mlađi iz 1620. godine. Rukopisno Četvorojevanđelje iz HIV-HV veka i Oktoihiz HV veka su, potkraj HIH veka, iz ove crkve na bolje čuvanje preneseni u Narodnu biblioteku Srbije, gde su 6. aprila 1941. godine izgoreli prilikom nemačkog bombardovanja. U crkvi se čuvalo nekoliko starih ikona iz HVI veka i kasnijeg vremena.

Crkva je imala konake, ogradne zidove i ulaznu kapiju u ostacima debelih zidova. To potvrđuje da se ovde nalazio manastir.

Domanek je selo u Prekoruplju, na desnoj strani gornjeg toka srednjovekovne Ljubižnje, sadašnje Miruše, udaljeno 5 km severozapadno od Mališeva. U darovnoj povelji kralja Milutina iz 1314. godine manastiru Banjskoj pominje se međnik sela Prčeva „uz reku Ljubižnju ka Domanegu”. Kralj Stefan Dečanski utvrđuje sporne međe manastiru Hilandaru „na Ilijinu crkvu na Domaneg”. UPomeniku manastira Svete Trojice Rusinice su 1465. godine upisani Srbi darodavci iz Domanega. U Devičkom pomeniku u više mahova od 1761. do 1782. godine su upisani Srbi darodavci, među kojima je i neka Jana priložila „litru voska”. U HIV veku u selu ili u neposrednoj okolini je postojala crkva Sv. Ilije. Polovinom HIH veka u selu su zabeleženi ostaci crkve koja je, po predanju, bila manastir.

Donja Klina je sadašnje opštinsko središte i gradić na levoj strani Belog Drima i župe Prekoruplja i na raskršću puteva za Peć, Đurakovac i Prizren, udaljeno 20 km istočno od Peći. Pominje se kao selo sa mlinom i trgom Knincem i 11 susednih sela koje kralj Stefan Prvovenčani 1200–1202. godine prilaže manastiru Hilandaru. U turskom popisu Oblasti Vuka Brankovića 1455. godine, pominje se kao veliko selo Donja Klina sa 66 srpskih domaćina i popom Božidarom. To ukazuje da je i tada u selu postojala crkva.

Drvengrad je nestali grad na stenovitom brdu u klisuri Prizrenske bistrice udaljen oko 5 km jugoistočno od Prizrena. Drvengrad se pominje u povelji srpskog kralja Dragutina izdatoj između 1276. i 1281. godine manastiru Hilandaru. Nije očuvan s obzirom na materijal od koga je bio sagrađen. U podnožju Drvengrada i na desnoj strani Bistrice do Vrbičanskog potoka nalazila se crkva Svetog Duha. Po toj crkvi se tesna dolina Prizrenske bistrice od sela Rečana do Četrdeset izvora, koje su Turci prozvali „Krk bunar” iznad ostataka manastira Svetih arhanđela, zove Duvska klisura.

Drsnik je staro i veliko selo u Prekoruplju, udaljeno 3 km istočno od Kline. Pominje se u spisima vizantijskog cara Konstantina Porfirogenita 948. i 952. godine. Destinik je prvi istočni grad srpskog kneza Časlava Klonimirovića (927 – oko 950) u „Pokrštenoj Srbiji”. Država Časlava Klonimirovića prostirala se od Drsnika na levoj obali Belog Drima preko Rasa do Zahumlja, dolinom Bosne do Salinesa (današnje Tuzle) do reke Save. Knez Časlav je poginuo u borbi sa Mađarima. Srpski kralj Stefan Prvovenčani potvrdio je 1199. do 2006. godine darove svoga oca Stefana Nemanje manastiru Hilandaru, među kojima je i Drstnik. To su potvrdili kralj Milutin (1282–1321) i car Dušan 1348. godine.

Dubljane je nestalo selo severno od Orahovca. Danas su tamo vinogradi i potes Dubljansko brdo. Kao selo Dubljani pominje se u Svetoarhanđelovskoj hrisovulji kao sused sela Senjana. U turskom popisu iz 1571. godine pominje se kao Dubljan u nahiji Hoča. I u sledećem turskom popisu iz 1591. godine upisano je kao Dubljane. U povelji braće Brankovića: Grgura, Đurđa i Lazara sa majkom Marom datoj manastiru Hilandaru 1406. godine, među opisanim međama Orahovca nabrojan je i drum koji ide od Dubljana.

Žakovo je selo u Metohijskom Podgoru udaljeno 12 km severoistočno od Istoka. Pominje se u povelji kralja Dušana izdatoj manastiru Hilandaru 1331. godine i to „put koji grede ot Žakova u Dren”. U turskom popisu iz 1485. godine upisano je kao Zakova sa 24 srpska domaćinstva među kojima je bilo i domaćinstvo popa sina Radonje, što znači da je i tada postojala crkva. U selu postoje ostaci dveju crkava: na mestu zvanom Crkvište za koju seljani kažu da je „stara 600 godina” i ostaci crkve Sv. Prečiste udaljene 1 km od sela preko šume „Vakaf” i prizidane uz liticu Crne stene. Crkva se u zapisima HIH veka pominje kao hram Vavedenja. 

Živinjane je malo selo na desnoj strani Prizrenske bistrice u Sredačkoj župi, udaljeno 8 km severoistočno od Prizrena. Pominje se 1308. godine u povelji kralja Milutina, kojom ga daruje hilandarskom pirgu Hrusiji. Pominje se i u poveljama cara Dušana iz 1348. i 1355. godine. U turskom popisu iz 1571. godine upisano je kao Živijani. Na mestu Zidine, severozapadno od sela, nalaze se ostaci starog sela i temelja oltarske apside dela stare crkve sa fragmentom freske koji je bio prenet na čuvanje u novoj crkvi Sv. Nedelje, sagrađenoj 1936. godine.

Zahać je selo u Pećkom polju, pored reke Bistrice, udaljeno 5-6 km istočno od Peći. Srpski kralj Milutin je 1318. godine manastiru Hilandaru darovao selo Zahać zajedno sa pčelarima. Car Dušan je taj dar potvrdio 1348. godine. UDečanskom pomeniku koji se vodio od 1595. do 1793. godine, upisani su dva puta kao darodavci Srbi iz Zahaća. Takođe i u Devičkom pomeniku između 1770. i 1780. godine pominju se više puta Srbi darodavci iz Zahaća.

Zočište je selo u vinorodnom kraju, udaljeno 5km jugoistočno od Orahovca. Selo je svojom poveljom srpski kralj Stefan Dečanski 1327. godine darovao manastiru Hilandaru u Svetoj gori. U selu se nalazio manastir Svetih vračeva Kuzmana i Damjana iz HIV veka i ostaci crkve Sv. Jovana u manastirskom vinogradu na putu za Orahovac. 

Izbište je metohijsko selo nestalo u toku velikih seoba Srba iz Metohije 1690. ili 1737. godine. Nalazilo se između sadašnjih sela Zočišta i Velike Hoče kod Orahovca. Sada je to mesto u vinogradu manastira Zočišta gde se i sada nalaze ostaci crkve Sv. Jovana. Selo Izbište darovao je manastiru Hilandaru 1327. godine kralj Stefan Dečanski, a potom potvrdio i njegov sin Stefan Dušan. Selo Izbište pominje se i u turskom popisu iz 1571. godine kao Izbišta sa 13 kuća i baština. Po predanju u Velikoj Hoči celo selo se iselilo u Banat i tamo osnovalo istoimeno selo.

Jagoda je ravničarsko metohijsko selo u dolini Belog Drima, udaljeno 4-5 km severozapadno od Kline. U povelji kralja Stefana Dečanskoj datoj manastiru Hilandaru 1327. godine pominje se sudija porotnik Dragoje Hranković „iz Jagodnog polja” koji je sa ostalim sudijama određivao međe hilandarskog metoha. U turskom popisu iz 1485. godine upisano je kao selo Jagodina sa 19 kuća i baština. 

Donja Jošanica je selo u Prekoruplju udaljeno 8 km severoistočno od Kline. UDečanskoj hrisovulji upisana je, zajedno sa današnjom Gornjom Jošanicom, kao Jelšanica. U popisu Oblasti Vuka Brankovića upisana je kao Dolnja Jošanica sa 68 kuća poreskih obveznika. Među upisanim kućama su i dve kuće popova Vlka i Božidara. Sva upisana imena su srpska ili hrišćanska. Knez Lazar je 1379. ili 1380. godine darovao Hilandarskoj bolnici selo Jelšaniju (Jošanicu). V.:Jošanica.

Klina je gradić u središtu opštine na raskršću puteva Priština–Peć–Prizren. Nalazi se na levoj strani Belog Drima, udaljen 25 km istočno od Peći. Srpski kralj Stefan Prvovenčani, poveljom 1200–1202. godine, darovao je manastiru Hilandaru Klinu zajedno sa mlinom i trgom Knincem i drugim metohijskim susednim selima. Za vreme kralja Uroša I (1243–1276) bila je darovana manastiru Sv. Petra i Pavla na Limu, a potom poveljama kralja Milutina (1282–1321) i cara Dušana (1345–1555) vraćena u posed manastiru Hilandaru. U turskom popisu Oblasti Brankovića iz 1455. godine upisano je 66 srpskih domova. Među njima je upisan i pop Božidar, što znači da je to, tada veće selo imalo i crkvu. U drugom turskom popisu iz 1485. godine Klina je imala 20 domova i dom popa Radonje.

Na brežuljku severno od sadašnjeg grada bili su sačuvani ostaci srednjovekovne crkve Svete Prečiste Bogorodice na čijim su temeljima Srbi sazidali novu crkvu i preimenovali je u hram Sv. apostola i jevanđeliste Marka.

Koznik je albansko selo u podnožju planine Koznik udaljeno 11-12 km severozapadno od Orahovca. Pominje se u Povelji kralja Milutina datoj manastiru Hilandaru i kralja Stefana Dečanskog iz 1327. godine. I. S. Jastrebov je 1879. godine zatekao zidine oko porušene crkve i dopušta mogućnost da je tu bio utvrđeni manastir koji je služio kao tamnica za sveštena lica. U Mineju za avgust mesec koji se nalazio u manastiru Sv. Marka iznad sela Koriše bio je zapis „popa Nikole u velikoj nevolji, u tamnici u Kozniku gladan i žedan i ozebao”.

Kostrc je dreničko selo udaljeno 8 km istočno od Srbice. U Svetostefanskoj hrisovulji kralja Milutina 1314/16. godine, kojom osniva manastir Banjsku, upisano je kao Kostr’c sa oranicama, ratarima i pčelarima. Kralj Dušan oko 1331. godine daruje Hilandarskom pirgu „tri stupa zemlje pod putem iz Banje u Kostr’c”. U turskom popisu iz 1485. godine pominje se kao Kostrica sa 15 domaćina koji svi imaju srpska imena. U Devičkom pomeniku između 1761. i 1768. upisani su Srbi darodavci iz Kostrca. Profesor Relja Novaković, istražujući Metohiju, 1969. godine u Kostrcu je otkrio ostatke dve srednjovekovne crkve i hrišćansko groblje.

Kosturić je metohijsko selo u pitomoj dolini Dečanske bistrice, udaljeno 10-11 km istočno od Dečana. Prvi put se pominje u Povelji srpskog kralja Stefana Dečanskog, izdatoj 1327. godine manastiru Hilandaru o spornim međama između Kruševske metohije Hilandara i sela Kosurića. Kasnije se pominje u poveljama cara Dušana iz 1348. godine kojima potvrđuje odredbe iz povelje svoga oca. Iste godine car Dušan zajedno sa caricom Jelenom i sinom kraljem Urošem priložio je selo Kosurić Karejskoj ćeliji u Svetoj Gori.

Labljane je selo u dolini Belog Drima, 7-8 km istočno od Peći. Srpski kralj Stefan Prvovenčani darovao ga je oko 1220. godine manastiru Žiči. Kralj Milutin je oko 1318. godine darovao manastiru Hilandaru zemlju u Hvosnu. U povelji dva puta pominje „put za Labljane” kao međe darovanog poseda. U turskom popisu iz 1485. godine u selu je upisano 27 domaćinstava među kojima je i pop. To znači da je tada u selu postojala i crkva. Sada na zapadnoj strani sela postoji stoletni hrast. Po predanju tu je bila stara crkva i vrlo staro srpsko groblje u kojem je sačuvano nekoliko starih nadgrobnih kamenih krstača.

Labučevo, Labićevo je albansko selo na pribrežju Belog Drima i njegove pritoke Miruše, udaljeno 14-15 km severozapadno od Orahovca. Pominje se kao Labićevo u povelji kralja Milutina (1303–1304) izdatoj manastiru Hilandaru. Car Dušan 2. maja 1355. godine potvrđuje „zabel crkovni Labićevo” manastiru Hilandaru. Nije bliže određeno na koju se crkvu odnosi „zabel crkovni”. Car Dušan je tada odredio da porotni sud od 12 staraca na čelu sa sudijom Parabkom iz Orahovca „utešu međe”.

Severoistočno od Labićeva, u klisuri iznad slapova reke Miruše (Ljubižnje), nalaze se dve srednjovekovne isposnice Uljarice, od kojih je veća bila doziđivana i nazvana Velika crkva.

Lokvica je planinsko selo na levoj strani Prizrenske Bistrice, udaljeno 8 km jugoistočno od Prizrena. Naseljeno je Srbima i Muslimanima srpskog govornog jezika. Srpski kralj Dragutin darovao je 1276. godine manastiru Hilandaru selo Lokvicu i planinu Često kamenje. Kralj Milutin je oko 1308. godine darovao sela Lokvicu i Živinjane sa zaseljima Hilandarskom Pirgu u Atosu. Car Dušan je 1355. godine potvrdio i povratio Lokvice Hilandaru. U turskom popisu iz 1571. godine selo je upisano kao Lokvica. U selu su se nalazili ostaci crkava Sv. arhanđela iz HIV veka, Sv. Jovana na groblju, Sv. Petke i Sv. Đorđa. Mesto gde se nalazila crkva Sv. Đorđa zove se Đurđevica. Nova crkva Sv. Ilije bila je sagrađena 1866. godine na temeljima stare crkve. U crkvi se čuvala i zbirka od 14 ikona.

Ljubižda je albansko selo na desnoj strani reke Miruše koja se u srednjem veku zvala Ljubižnja kao i samo selo. Pominje se u Svetostefanskoj poveljikralja Milutina 1314/16. godine. Kralj Stefan Dečanski 1327. godine utvrđuje međe poseda manastira Hilandara i u povelji pominje „Ljubižnju sa međama”. Usred sela, na poljančetu koje seljani zovu Te kiša (Kod crkve), do druge polovine HH veka poznavali su se ostaci stare crkve. U selu je postojalo i drugo crkvište na Ljubiždanskoj glavici, udaljeno 1,5 km južno od sela, koje seljani takođe zovu Kiša. U Narodnoj biblioteci u Beogradu izgoreo je 6. aprila 1941. godine rukopis Bogorodičnik osmoglasnik iz HV veka, koji je bio kupljen u selu Ljubiždi – Miruši, koji je verovatno pripadao staroj seoskoj crkvi.

Ljutoglava je do kraja HH veka bila srpsko–albansko selo, nalazi se u Metohiji, udaljeno 10-11 km istočno od Peći. Pominje se u povelji srpskog kralja Stefana Prvovenčanog iz 1220. godine, zajedno sa tadašnjim selima Peć sa zaseljem, Goraždevac, Naklo i drugim, koje je darovao manastiru Žiči, u kojoj je bilo najpre sedište novoosnovane srpske arhiepiskopije. Kralj Milutin je 1318. godine priložio manastiru Hilandaru Uljare kod Ljutoglave. U turskom popisu iz 1485. godine upisano je pod istim imenom, i u njemu 24 domaćinstva čiji članovi nose svi srpska imena. Među upisanim je bio i pop Nikola, što ukazuje da je u selu i tada postojala crkva. Iznad sela i železničke stanice Ljutoglava na pruzi Peć–Kosovo Polje su ostaci srednjovekovnog grada koji je pomenut i u povelji kralja Stefana Prvovenčanog. U selu nema više Srba još od 1980. godine.

Mala Hoča je sada albansko selo u pitomoj Metohiji. Veliki srpski župan Stefan Nemanja je 1198. godine osnovao metohiju sa 9 sela i darovao je manastiru Hilandaru u Svetoj gori. Među darovanim selima nabraja najpre „obe Hotče: Gornju i Dolnju”. To su današnje Velika i Mala Hoča, udaljene 4 i 8 km južno od Orahovca. Kralj Milutin 1282. godine potvrđuje poklone Hilandaru svoga pradede i oca Uroša I i dodaje vinograd u selu Trnavcima „niže Dolnje Hoče” sa dva uljara (pčelara). Car Dušan 1348. godine, prilikom pohoda Svetoj gori, potvrđuje poklone i prava svojih prethodnika Hilandaru i daruje „crkvu Sv. Nikole u Hotči, sela Gornja i Dolnja Hotča” i dodaje selo Izbište. Poveljom iz 1355. godine car Dušan će potvrditi ista sela i prava Hilandaru i dodati pusto selo Jančište. U turskom popisu iz 1571. godine Mala Hoča kao Dolna Hoča ušla je u sastav tada osnovane nahije Velika Hoča. Naziv oba sela u Metohiji kod Orahovca i treće Hoče Zagradske, udaljene 6 km južno od grada Prizrena, dolazi od praslovenske reči kao i desetina slovenskih ličnih imena: Hodan, Hodimir, Hodivoi, Hodislav – poznatih i sada, pored srpskog, u slovenačkom, ruskom i drugim slovenskim jezicima.

Neprebište, Neprobište, je sada albansko selo udaljeno 15 km severno od Prizrena. Stefan Nemanja, kao monah Simeon, darovao je 1198. godine manastiru Hilandaru u Svetoj Gori 9 sela u dolini Mamuškog polja sa Neprobištem na čelu spiska. Ovaj posed je uvećao kralj Uroš I, dodavši mu i polovinu sela Dobrodoljana. U turskom popisu iz 1485. godine, upisano je kao Netrobište sa 23 upisana oporezovana domaćinstva, među kojima je bio i Radič kaluđer. U sledećem turskom popisu iz 1571. godine, upisano je kao Neprobište. Pomen kaluđera Radiča u popisu iz 1485. godine navodi na mogućnost da je u selu ili okolini postojao i manastir? Ruski konzul Jastrebov je posetio selo Neprobište.

Orahovac je varošica i središte vinogradarskog područja Metohije, udaljena 38,3 km jugoistočno od Peći. Pominje se pod tim imenom u Svetoarhanđelovskoj hrisovulji cara Dušana iz 1348. godine kao granično mesto pojedinih okolnih naselja. A takođe i u poveljama cara Dušana iz 1348. i 1355. godine kojima daje i potvrđuje imanja manastira Hilandara i određuje 12 starinaca iz Orahovca da odrede međe darovanih sela. Brankovići Grgur, Đurđe i Lazar sa majkom Marom, 1405. godine, poveljom prilažu manastiru Hilandaru „selo Orahovac sa njivama, vrtovima i vodenicom”. U turskom popisu iz 1485. godine upisan je pod nazivom „Orahovac selo” sa 43 oporezovana domaćina koji svi imaju srpska imena. Na čelu spiska je musliman Turčin. Među upisanim poreskim obveznicima su i dva popa. I u sledećem turskom popisu iz 1571. godine upisana su dva popa: pop Đurđe i pop Gvozden. To ukazuje da su postojale dve parohije sa zajedničkom crkvom ili dve posebne crkve.

Resnik je brdsko selo u Prekoruplju, udaljeno 11 km severoistočno od Kline. Godine 1330. pripadalo je vlastelinstvu manastira Dečana. Knez Lazar ga je 1380. godine priložio bolnici manastira Hilandara. U turskom popisu Oblasti Brankovića 1455. godine upisano je 35 srpskih domova, na čelu sa domom popa Nikole. To ukazuje i na tadašnje postojanje crkve. U selu je postojala stara srpska crkva Svete Petke. Po narodnom predanju to je bio manastir. U Dečanskom pomeniku (1595) upisani su Srbi darodavci iz Resnika.

Retimlje je do 1999. godine bilo veliko srpsko i albansko selo, udaljeno 8 km jugoistočno od Orahovca. Pominje se kao Retimlja u povelji Stefana Nemanje 1198/99. godine kojom ga je priložio manastiru Hilandaru. USvetoarhanđelovskoj hrisovulji iz 1348. godine pominje se kao međašnje selo. U turskom popisu iz 1571. godine pominje se kao Gornje i Donje Retimlje. 

Samodraža je albansko selo u Prizrenskom Podgoru, udaljeno 6 km zapadno od Suve Reke. Pominje se kao Slamodaža u povelji kralja Milutina, darovanoj 1282–1298. i potvrđenoj 1302. godine, manastiru Hilandaru. Taj prilog je 1327. godine potvrdio i Stefan Dečanski. U turskom popisu iz 1485. godine upisan je pop Luka, za koga albanski turkolog S. Puljaha kaže da je katolik?! Pomen popa Luke ukazuje da je tada postojala crkva. U turskom popisu iz 1571. godine stoji da je Slamodraža u nahiji Hoča. I. S. Jastrebov zatekao je 1879. godine u selu temelje crkve Sv. Nikole sa grobljem. Crkvu su Albanci porušili u vreme Karađorđevog ustanka 1804. godine. U selu su postojali ostaci još tri crkvice.

Sopnić albansko selo u dolini Belog Drima, udaljeno 8-9 km zapadno od Orahovca. Pominje se u Povelji srpskog patrijarha Save IV (1354–1375) kojom potvrđuje dar čelnika Miloša Povića 1361. godine manastiru Hilandaru. Ruski konzul u Prizrenu, I. S. Jastrebov selo naziva Sopinič i beleži blizu sela crkvu Sv. Jelene u mahali Popović čijih 5 kuća je prešlo u muhamedance. Nešto dalje od te crkve su ruševine druge crkve koja nije sačuvala ime u tamošnjem narodu. Desno od ovih ostataka Jastrebov beleži i ostatke crkve Sv. arhanđela, udaljene 1-2 km od sela. U crkvi Sv. Nikole u Velikoj Hoči nalazi se bakarni diskos sa natpisom da je tamo donet, iz nepoznatog u Hoči, opustelog manastira Sv. arhanđela. Nije li možda to bio ovaj manastir?

Stružje je albansko selo u Sredačkoj župi, visoko u planini, na padinama šarplaninskog ogranka Šarenika, udaljeno 11 km jugoistočno od Prizrena. USvetoarhanđelovskoj hrisovulji pominje se „Stružnij potok”. Čelnik i gospodar Zvečana Miliš Pović priložio je Hilandarskoj metohiji Velika Hoča selo Sopiniće, Bisažince i Stružni Dol. U selu postoji naziv za planinski greben Popova vas. (Vas je stara slovenska i srpska reč za selo.) Što bi ukazivalo na postojanje parohije i crkve u selu. U selu postoji naziv Grobište – iščezlo groblje.

Suvo Grlo je veliko selo pa je podeljeno na dva dela – istočni deo pripada Opštini Istok, a zapadni deo Opštini Srbica. Selo se nalazi na istočnom ogranku planine Mokre gore i udaljeno je 14-15 km od gradića Istoka. Pominje se krajem HIII i u HIV veku kao središte „Suhogrlske zemlje” u poveljama kralja Milutina (1282–1321) kojima prilaže tu zemlju najpre manastiru Sv. Nikole Dabarskog kod Priboja na Limu, a potom manastiru Banjska, zadužbini kraljevoj. Po predanju selo se zvalo i Srma grlo po rudniku „srme” (srebra). Među darovane posede upisana je i crkva „Sveta Bogorodica na suhogrlskoj zemlji”. Kralj i car Dušan darovao je sela oko Suvog Grla hilandarskom pirgu Hrusiji. U turskom popisu iz 1435. godine Suho Grlo je upisano kao središte nahije sa preko 15 sela. U tom popisu u Suvom Grlu su upisane tri mahale: Trgovište, Ledanica i Zakon sa ukupno 126 srpskih kuća i domova, tri sveštenika i jednim kaluđerom.

U selu je postojalo nekoliko crkava.

1. Najstarija je bila „crkva Sv. Bogorodice na suhogrlskoj zemlji”, koja se pominje i u poveljama kralja Milutina.

2. U crkvi Vavedenja Sv. Bogorodice sačuvan je popis imovine njenog jeromonaha Save iz 1596. godine i to: 17 knjiga, 3 ikone, 3 epitrahilja – ukupno pedesetak predmeta.

3. Ostaci crkve Sv. Nikole.

4. Ostaci crkve Sv. arhanđela u dvorištu šiptarske kuće.

5. Ostaci crkve kod Crkvene česme sa stogodišnjim stablom tabuisanog crnog duda i izvorom.

6. Ostaci crkve Sv. Jovana pod Brdom gde i sada seljaci donose sud sa vodom da prenoći, a potom ga nose kući kao „svetu vodicu”.

7. Na visu Gradina su ostaci Kaluđerskog grada sa prirodnim izvorom, koji se i zove Kaluđerska voda.

8. Crkvica u privatnoj kući Arbanasa pored čije dvorišne kapije raste još jedno stoletno stablo „kara-duda”.

9. Crkvište u „plevni”, zgradi za seno i slamu trećeg Albanca (Ramadina Hajzeraja).

10. U šumi Šipoviku iznad sela su ostaci starog rudarskog grada na prostoru od 4-5 hektara. Iznad grada je pećina u kojoj je do skora bilo retkih zakonom zaštićenih belogrlih orlova. Sam grad nosi svoje ime po Nemcima, srednjovekovnim Sasima, rudarima. Šip je nemačka reč za rudarsku lopatu – die Schipe. 

Trnje je ranije bilo srpsko-albansko selo u Prizrenskom Podgoru, udaljeno oko 10 km jugozapadno od Suve Reke. Pominje se u darovnoj povelji Stefana Nemanje kojom 1198. godine osniva i daruje Hotačku metohiju manastiru Hilandaru. U darovnici je navedeno 9 sela, trg u Hoči, 4 pčelinjaka i planina Bogdača. Car Dušan je Trnje 1348. godine priložio svojoj zadužbini manastiru Sv. arhanđela. U turskom popisu iz 1571. godine upisano je kao Trne u nahiji Prizren.

Tušilje je albansko selo na reci Drenici udaljeno 7 km jugozapadno od Srbice. Pominje se u zajedničkoj povelji Romana, Grgura i Vuka Brankovića koji su Tušilje priložili 1365. godine manastiru Hilandaru. Iste godine car Stefan Uroš je potvrdio tu darovnicu. U turskom popisu Oblasti Brankovića iz 1455. godine selo je upisano podeljeno na Gornje, Srednje i Donje Tušilje. U Gornjem Tušilju je bilo 8 srpskih domaćinstava. U Srednjem Tušilju upisano je 57 lica na čijem spisku je prvi bio „pop Branika”. I u Donjem Tušilju je upisano 10 kuća sa popom Vlkom na čelu. 

Ulotište, Uložište je nestalo selo. O njemu se zna samo iz istorijskih dokumenata. Kralj Milutin je posle smrti svog vlastelina Milše, njegovoj udovici Radoslavi podario selo i manastir Sv. Đorđa u Ulotištima (Uložištima). Taj poklon je potvrdio i kralj Stefan Dečanski. Selo i manastir Radoslava je priložila manastiru Hilandaru što je 1336–1337. godine potvrdio, tada još kralj, Dušan. Milšino selo je nestalo, a ostao je samo naziv Sedište. Smatra se da je ono bilo na mestu sadašnjeg sela Milanović kod Orahovca.

Českovo je albansko selo u pobrđu između Pećke i Dečanske bistrice, pripada Opštini Klina, udaljeno 8 km jugozapadno od Kline. Pominje se pod istim imenom u darovnoj povelji Stefana Dečanskog 1327. godine manastiru Hilandaru. Car Dušan ga poveljom iz 1348. godine daruje manastiru Hilandaru. U povelji knjeginje Milice iz 1397. godine pored otetih sela koja je vratila manastiru Dečanima sa svoje strane, pored drugih, prilaže i selo Českovo.

Štupelj je metohijsko selo u župi Hvosno, udaljeno 3 km istočno od sela Zlokućana i 10 km severno od Kline. Postoje i Veliki i Mali Štupelj koji su pomenuti u povelji kralja Stefana Prvovenčanog 1220. godine i nalaze se iznad Peći u Rugovu, na nadmorskoj visini od 1000 i 1400 m. U povelji kralja Milutina iz 1282. godine on prilaže manastiru Hilandaru vinograd u Kruševu i Štupelj. Vezivati ovaj Štupelj za istoimena sela u Rugovu nije moguće pošto vinogradi ne uspevaju na tim nadmorskim visinama. Kralj Stefan Dečanski je u povelji iz 1327. godine rešavajući spor oko sela Kosurića bio određeniji pa u graničnim mestima pominje „rasputie u Štupelj, pravo u Drim” i time smestio treći Štupelj u Hvosno. U ovom Štupelju nalaze se ostaci crkve Sv. Prečiste Bogorodice iz HIV veka koja je obnavljana u HVI i bila porušena u HVIII veku. Njene ostatke je obišao i zabeležio 1934. godine Đurđe Bošković. Ostaci crkve su zakonom zaštićeni spomenik.

(mž),

izvori: Ivanović,M.: Metohija, spomenici i razaranja, Novi Sad 2012

Više na:  metosi u Srbiji 1,

Više na: metosi u Srbiji 2