Manastir Esfigmen

(Bez pisanog odobrenja autora tekstova nije dozvoljeno preuzimanje sadržaja portala www.hilandar.info u komercijalne svrhe. Za detalje sadržaja i upite pišite na email: njonic@yahoo.com. Zakon o autorskom i srodnim pravima 2009,2011,2012. // dec.2013)

Esfigmen – Εσφιγμένου Vaznesenje Gospodnje (Spasovdan, 40 dana posle Vaskrsa) - leži na samoj obali morskog zatona. Između obronaka brda Samarija i Živonosni Istočnik (Zoodohos Pigi). Prema jednom predanju, manastir su osnovali car Teodosije II i njegova sestra Pulherija, supruga cara Marcijana (njoj srodna tradicija pripisuje i osnivanje manastira Ksiropotama, nedaleko od luke Dafni). Sledeći tu tradiciju, Esfigmenci su pre koju godinu u jednom atinskom hotelu obeležili milenijum i po postojanja. Prvi pisani pomen manastira datira iz 998. godine.

Esfigmen je 1015. godine u svetogorskoj hijerarhiji zauzimao šesto, a u Monomahovom tipiku (1045) peto mesto, u Antonijevom deveto, a danas je pao na osamnaesto. Pored Antonija Pečerskog (o čemu inače nema pisanih izvora), u manastiru su boravile i druge slavne ličnosti: monah Akakije (kasnije carigradski patrijarh Atanasije), Grigorije Palama, istoričar i glasoviti tumač kanona pravoslavne crkve Jovan Zonara, učeni Gerasim Smirnakis, prvi pisac jedne istorije Svete Gore kao monaške zajednice, i drugi.

Današnju glavnu crkvu je na mestu stare podigao iguman Teodorit 1810. godine, a posvećena je Vaznesenju Gospodnjem. Dva paraklisa, u unutrašnjoj odnosno spoljnoj priprati, dograđena su 1845, blagoslovom patrijarha Antima VI, koji je svojevremeno bio esfigmenski monah. U vreme gradnje katolikona, podignuta je fijala na koju posetilac naiđe čim prođe kroz glavnu kapiju, kao i trpezarija nasuprot ulaza u crkvu. Živopis je potamneo od vatri turskih vojnika koji su tu logorovali za vreme grčkog ustanka.

Unutar manastirskih zidina ima još osam paraklisa, a jedan je posvećen Palami, čuvenom isihasti, potonjem arhiepiskopu solunskom i poslednjem od velikih Svetih Otaca. Za nove, impresivne graditeljske poduhvate zaslužan je iguman Agantangel Kalipolit, koji je 40 godina upravljao manastirom (1832-1871).

Esfigmen su u srednjem veku pomagali Jovan V Paleolog, srpski car Dušan, despot Đurađ Branković, njegova ćerka sultanija Mara.

Među manastirskim dragocenostima, koje se čuvaju u oltaru, izdvajaju se mošti više svetitelja, mozaička ikona Spasitelja kako stoji i desnom rukom blagosilja, a u levoj ruci drži jevanđelje (XIII vek), Pulherijin krst ukrašen biserima i smaragdima, dok se u riznici nalazi četvrtina Napoleonovog šatora, dar patrijarha Grigorija V.

Litijske ikone i manastirski arhiv pohranjeni su u starom igumanskom konaku, kao i Esfigmenska povelja Đurđa Brankovića, sa portretima despotove supruge i njihove dece. Srpski despot je poveljom od 11. novembra 1430, pisanoj u Žiči, odredio manastiru godišnje 50 litara srebra od novobrdske carine, a despotica Angelina ovaj poklon potvrđuje 1499.

Od četiri stotine rukopisa u manastirskoj bibilioteci 75 su na pergamentu, posebno su zanimljivi broj 14 i 19, oba iz jedanaestog veka. Prvi je knjiga mesečnih službi od septembra do decembra sa ilustracijama „velike vrednosti“, a drugi primerak jevanđelja, s portretima četvorice jevanđelista i divnim inicijalima.

(28)

(Bez pisanog odobrenja autora tekstova nije dozvoljeno preuzimanje sadržaja portala www.hilandar.info u komercijalne svrhe. Za detalje sadržaja i upite pišite na email: njonic@yahoo.com. Zakon o autorskom i srodnim pravima 2009,2011,2012. // dec.2013)